Çocuklarda ekran bağımlılığı nasıl önlenir? Uzmanından önemli açıklama

Son günlerde yaygın kullanımı söz konusu olan internet, telefon, tablet, bilgisayar ve televizyonlar; gözetim altında ve kontrollü şekilde kullanılmadığında çocuklarda bağımlılığa yol açabiliyor. Bu bağımlılıkların engellenmesi ve kontrol altında tutulması noktasında Klinik Psikolog Sümeyye Üstün önemli açıklamalarda bulundu.

İnternet ve teknolojik cihazların kullanımı giderek artış gösterirken, çocuklarda kontrol altında tutulmayan internet ve ekran kullanımı bağımlılığa yol açabiliyor. Sosyal iletişim ve okul başarılarını da olumsuz yönde etkileyen ekran bağımlılığı çocukları birçok yönden tehlike altında bırakıyor. Klinik Psikolog Sümeyye Üstün, kaleme aldığı yazısında "Çocuklarda ekran bağımlılığını önlemek" üzerine açıklamalarda bulundu.

ÇOCUKLARDA EKRAN BAĞIMLILIĞI

Teknoloji kullanımı konusu ebeveynlerin sıklıkla mustarip olduğu konulardan birisidir. Hatta zaman zaman en mustarip olunan konu bile olabiliyor. Çocuğunuzun eline tablet/telefon alıp YouTube, TikTok gibi sosyal medya araçlarına veya dijital oyunlara saatlerce kendini kaptırdığını görmüşsünüzdür. Bazen siz ne kadar deseniz de ya da kızsanız da bir türlü o tableti/telefonu elinden bıraktıramayabilirsiniz. Veyahut daha ortaokul-lise düzeyi ergen çocuklar da bilgisayarın başına oturur. Oyunlar dünyasında kendini kaybeder. Tabii bu arada da dersler, ödevler sık sık aksayabiliyor. Haliyle anne babalar da çocuklarının geleceği hakkında endişeye kapılırlar. Çünkü bu teknoloji kullanımı öyle bir şey ki çocuk kendini bir kaptırıyor, dünyayla bağlantısını kesiyor. Sesleniyorsunuz duymuyor, geliyorsunuz görmüyor. Başka bir evrene geçmiş gibi bir hal alıyor.

EKRAN BAĞIMLILIĞI NEDEN OLUR?

Bu sorunun dinamiğinde çok farklı sebepler olabilir. Uyarıcı-yanıt temelli davranışçı model ekranın etki-tepki mekanizmasını aktif ederek beynimizdeki dopamin merkezini uyardığını söyler. Her bir hareket yaptığımızda ekranda bir şeyler değişiyor, yani bize bir tepki veriyor. Bazen çoğu insan onlara konuştuğumuzda hiç tepki bile vermezken ekran verir. Bunun dışında, farklı yaklaşımlar farklı sebepler de söyler. Aşağıda birkaç tanesi yer alıyor:

• Bazen gerçek hayatta yapamadığımız, yapmakta zorlandığımız şeyleri ekran aracılığıyla yaparız. Bir şey inşa etmek, hayatımızı düzenlemek, korktuğumuz şeylerle savaşmak, birini geçmek, rekabet edebilmek, istediğimiz gibi giyinmek, vb. gibi
• Bazen gerçek ilişki kurmak çok zor gelir, bundan kaçmak için oyunlara yöneliriz.
• Etrafımızda gerçek ilişki kurabileceğimiz insanlar bulamadığımızda ekrana yöneliriz.
• Sınırların ve kuralların olmadığı bir ortamda yaşıyorsak ne yapacağımızı bilemeyip oyunlar dünyasına yöneliriz.

Bu gibi sebepler ekran bağımlılığına neden olan sebeplerden bazılardır. Ekran bağımlısı olan çocuklar dışarıdan bakınca anlaşılmazlar. Ancak aşağıdaki maddeler çocuğunuz için uyuyorsa ekran bağımlılığından söz edilebilir.

SOSYAL MEDYA BAĞIMLISINI NASIL TANIRIZ?

Boş zamanlarda ilk akla gelen seçenekse, 

Gerçek hayatın önüne geçiyorsa, 

Günlük hayatın ve sorumlukların aksamasına sebep oluyorsa, 

Gerçek arkadaşlıkların yerine sanal arkadaşlıklar ve takipçiler aldıysa, 

Aşırı zaman alıyor ve ulaşılamadığında huzursuzluk oluşturuyorsa,

Sürekli bir şeyler paylaşma ihtiyaç oluyorsa sosyal medya bağımlılığından söz edilebilir.

OYUN BAĞIMLISINI NASIL TANIRIZ?

• Giderek oyun başında daha fazla zaman geçiriliyorsa,
• Aile ya da arkadaşlarla vakit geçirmek yerine oyun oynamak tercih ediliyorsa,
• Oyunlarda alınan başarı ve ilerlemeler gerçek hayattaki başarılardan daha çok önemsenmeye başlandıysa,
• Aileden uzaklaşma ve oyun başında geçirilen süre ile ilgili tartışmalar yaşanmaya başlandıysa,
• Oyun başında geçirilen fazla süre sonucu akademik başarının düşmesi, devamsızlık sorunları, arkadaşlık ilişkilerinin bozulması, uykusuz kalma sorunlarının görülmesi durumunda oyun bağımlığından söz edilebilir.

AİLELER EKRAN BAĞIMLILIĞINI ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPABİLİR?

1. Dijital ebeveyn olun. Dijital çağın gereksinimlerine göre hareket eden, temel düzeyde dijital araçlara hâkim, yeni nesil dijital dili biraz da olsa bilen ve internet ortamındaki risklere karşı bilinçli ebeveynler olmaya çalışın.

2. Teknoloji kullanımını yasaklamayın, zaman sınırlaması koyun.

3. Teknoloji kullanımı konusunda çocuğunuzla birlikte kurallar belirleyin ve bu kurallara siz de uyun.

4. Evde yaşına uygun sorumluluklar verin.

5. Birlikte ev işleri, sosyal, sportif faaliyetler gerçekleştirin.

6. Kendi karı-kocalık ilişkinizi geliştirin. “Bizimle çocuğun ne alakası var”, demeyin. Çocuklar karı-kocalık ilişkisinden beslenirler.

7. Çocuğunuzu her zaman eleştiren, öğüt veren kişi değil; bazen dinleyen ve anlayan kişi de olun.

8. Hoşlanmadıkları bir durumu sizinle paylaşmaları gerektiğini onlara söyleyin.

9. Sanal zorbalık ile karşılaştığında neler yapabileceğini anlatın.

10. İnternetin gerçek hayattan çok farklı olduğunu, her şeyin göründüğü gibi mükemmel olmadığını öğretin.

Psikolojik Danışman Sümeyye ÜSTÜN

ÇOCUKLAR GÜNDE KAÇ SAAT EKRANA BAKABİLİR?

Bir çocuk ekrana ne kadar az bakıyorsa o kadar iyidir. Özellikle yaş küçüldükçe ekrana bakma süresi de mümkün olduğunca aza, hatta sıfıra inmelidir. Yine de bir ortalama vermek gerekirse okul öncesi yaş grubu için 30 dakika, ilkokul grubu için 45 dakika, ortaokul grubu için 1 saat ve lise grubu için 2 saat olarak genelleme yapılabilir.

Psikolojik Danışman
Sümeyye ÜSTÜN