Çocukların doğası sınırları zorlamaktır. Her defasında aynı bilindik ve güvenli tepkiyle karşılaşmak isterler. Her şeye rağmen disiplin, çocukları belirsizlikten kurtarır ve kaygılarını dindirir. Peki, çocuğa nasıl disiplin kazandırılır? Çocuklarda ödül ceza dengesi nasıl sağlanır? Çocuğun her yaptığı yanlışa ceza verilmeli midir? Psikolojik Danışman Sümeyye Üstün, Yasemin.com'a özel açıklamalarda bulundu.
Çocuğunuz mutfaktaki kaseyi duvara fırlatıp etrafı hem çorba hem kırık kase parçalarıyla batırıyor olabilir.
Sizin gözünüzün içine baka baka çiçeğin saksısını devirebilir.
Siz bir işle uğraşırken gelip size bir anda vurmaya başlayabilir.
Ve daha neler neler…
Yalnız değilsiniz. Bunları tüm anne babalar bir şekilde yaşar. Hatta eğitimci/psikolog/vs. dediğimiz ebeveynler de yaşar. Çocukların doğası sınırları zorlamaktır. Her defasında aynı bilindik ve güvenli tepkiyle karşılaşmak isterler. Her şeye rağmen disiplin, çocukları belirsizlikten kurtarır ve kaygılarını dindirir.
Mükemmel ebeveynlik yoktur.
Disiplin çok kolay bir şey değil, bunu kabul ediyoruz. Birçok hata ve yanlış da yaparız. Önemli olan bunu mümkün olan en az düzeye indirmektir. Bir de onarmak. Bir yanlışı düzeltmek için çabalamak, telafi etmek.
DİSİPLİNİN AMACI NEDİR?
Kendinize bunu sorun. Neyi başarmak istiyorsunuz? Çok öfkelendiğinizde tek amacınız çocuğunuza ceza vermekmiş gibi gelebilir. Sanki çocuğumuz yaptığının cezasını çektiğinde rahatlayacakmışsınız gibi hissedebilirsiniz. Ama gerçekte bir amacınız vardır. Çocuğunuz bir şey öğrensin istersiniz. Amaç ceza vermek değil, bir davranış "öğretmektir". Bunu dramatik hale getirmeden nasıl yapabiliriz? Asıl amacımız bunu keşfetmek olmalıdır.
Çocuğunuz bir restoranda otururken oyuncağını yere attığında ya da kaba davranmaya başladığında hemen bu davranışını kesmesini isteriz. Veya okulda arkadaşı ona "koca popolu" dediği için öfke krizi geçirip arkadaşını dövdüğünde bir daha asla böyle bir şikayet gelmesin isteriz.
Çocuğumuzu durdurmak istediğimizde de genelde ağzımızdan şu sözler dökülür: "Kes şunu!", "Çünkü ben öyle diyorum!", "Beni utandırıyorsun!"…
Bütün bu sözlerin amacının ne olduğunu kendimize sormamız gerekir. Bir ebeveyn olarak benim amacım sözümü dinletmek mi, yoksa çocuğuma doğru davranışı öğretmek mi? Cevaplar bizi çok farklı düşünce yapılarına götürür.
-
Ceza gerçek bir çözüm değildir.
Kendinizi sık sık çocuğunuzu ağlaması bitene kadar odasına gitmesini söylerken bulabilirsiniz. Ya da akşam sevdiği tatlıdan mahrum kalma cezası verirken de bulabilirsiniz. Veya düşünme köşesine gönderip ne yaptığını düşünmesini isterken de bulabilirsiniz. Bu cezalar kısa vadede işe yarayabilir. Ancak uzun vadede bize kalıcı çözümler vermez. Bütünsel bir eğitim ise, ömür boyu süren beceriler kazandırır. Tıpkı tohum ekmek gibidir. Bir tohum ekersiniz, bir zaman sonra ise kocaman bir ağaç ve kilolarca meyveye dönüşür. Elbette ki bu süreç hem zaman hem emek ister. Ancak emin olun, buna değer.
Bütünsel eğitim: Yeni bir düşünce biçimi
Beynimize yeni bir şey öğretmek zordur. Çünkü bu güne değin kazandığı alışkanlığı değiştirmeye çalışırız. Bir de bir krizin içindeyken durup kendimize soru sormak ve analiz yapmaya çalışmak kulağa biraz imkansız gelebilir. Fakat zamanla bu yeni düşünce biçimi de olgunlaşacak ve kendinize en uygun hale bürünecektir. Yapabileceğiniz en küçük ve kolay parçadan başlayın ve sonra çorap söküğü gibi devam ettirin. Peki, neyden bahsediyoruz? Bu düşünce biçimi/bütünsel eğitim nasıl bir şeydir?
Çocuklarda disiplin
Bütünsel eğitimin 3 temel sorusu vardır. Bu üç soruyu kendinize sormaya çalışın:
1. Çocuğum neden böyle davrandı?
Öncelikli olarak disiplin yaklaşımınız çocuğunuzun ve sizin karakter yapısına ve kim olduğunuza göre değişebilir. Mesela diyelim ki çocuğunuz ödev yapmayı reddediyor. Neden böyle davranıyor? Bunun cevabı çocuktan çocuğa değişir. Kimi çocuk için ödev yapmak kazanamadığı bir savaşta gibi hissettirir ve öfke uyandırır. Kimi çocuk çok zorlandığı için ona bunaltıcı gelir. Kimi çocuğun ise masa başı işlerden daha çok fiziksel aktiviteye ihtiyacı vardır. Çocuğun esas duygusu kafa karışıklığı veya çaresizlik olabilir. Belki de bunlardan hiç biridir. Sadece o gün canı istemiyordur.
Çocuğunuzun neler yaşadığını fark etmeniz, bakış açınızı değiştirir. Sizin tepkinizi de değiştirir. O yüzden ilk olarak bu davranışını neden yapmakta olduğunu içten bir şekilde merak etmemiz gerekiyor.
2. Ona şu an ne öğretmek istiyorum?
Bu yukarıda da bahsettiğimiz bir konu. Zaman yönetimi öğretmek istiyor veya sorumluluk almayı öğretmek istiyor olabilirsiniz. Seçim yapabilmeyi öğretmek, kafa karışıklığıyla mücadele etmek de olabilir. Öğretmek istediğiniz davranış veya değer her neyse ona karar vermelisiniz.
3. Bunu nasıl daha iyi yapabilirim?
Şu ana dek uyguladığınız sistem pek başarılı olmuyor gibiyse, bunu geliştirmeniz her zaman mümkün. Öncelikli olarak şunu bilmelisiniz: Duygumuz ateşlendiğinde, yani duygusal bir krizin içindeyken (ağlama nöbetleri, öfke krizi, yoğun heyecan, vs.) beynimizin ön lobu devre dış kalır. Bu ön lob da düşünce ve eyleme sistemimizi düzenleyen yerdir. Yani çok yoğun bir duygunun içindeyken dışarı olup bitenleri görmeyiz, söylenenleri duymayız. Çocuklar da böyledir. Önce duyguyu yatıştırmak gerekir. Şu an ne yaşadığını ve nasıl hissettiğini çocuğunuza söylerseniz (buna duygu yansıtma deriz) bir süre sonra anlaşıldığını hissedecektir ve yatışacaktır. Ardından mantıklı cümlelerinizi söyleyebilirsiniz. Sadece neler olup bittiğini anlamaya çalışın ve nasıl çözüm üreteceğinizi araştırın. Bu bir ödev yapmama krizi olabilir, marketten istediği oyuncağı almadığınız için yaşadığınız bir kriz olabilir veya başka bir şey. Önce duygusunu yansıtacağız, sonra sınır ve seçenekler hakkında konuşabiliriz.
Bu konu hakkında daha ayrıntılı okuma yapmak için Daniel J. Siegel ve Tina Payne Bryson tarafından yazılmış Dramsız Disiplin kitabını inceleyebilirsiniz.
Psikolojik Danışman
Sümeyye Üstün
BİR YORUM YAPIN 0