Çocukların sosyal becerilerini geliştirmek, onların gelecekte başarılı ve mutlu bireyler olmaları için oldukça önemlidir. Psikolojik Danışman Sümeyye Üstün, çocuklarda sosyal becerileri geliştirmeye yardımcı olacak yöntemleri açıkladı.
Sosyal beceri; her bir çocuğun diğer insanlarla pozitif ilişkiler içerisine girme ve bu ilişkileri geliştirmesindeki davranışlar grubudur. Bireyin kendi çevresine sosyal açıdan uyum göstermesi de diyebiliriz.
Çocuklar sosyal beceriler ile kendi duygularının farkına varma ve duygularını ifade etmedeki düzenlemeler yapma yeteneğini içerir. Bu şu demek: Çocuklar da, biz yetişkinler de kendi kendimize durduğumuzda kendimize dair hiçbir şey bilmeyiz. Ne sevip ne sevmediğimizi, neyin rahatsız edip etmediğini, vs. bilemeyiz. Fakat ne zamanki biriyle bir ilişki kurarız, o zaman tanımaya başlarız. Aile ilişkilerimizde, bir arkadaş edindiğimizde, dedikodu yaptığımızda, tartışıp kavga ettiğimizde aslında kendimize dair çok şey görmüş oluruz. Orada, iç dünyamızda, gerçekte neler olup bitiyor? Farkında olmadan hangi anılarımızla, hangi kişilerle temas ediyoruz da böyle tepkiler ortaya çıkıyor? Aslında tüm ilişkilerimiz bu anlamda kendimizle ilgilidir. Kendi duygularımızla, kendi geçmiş ilişkilerimizle, anılarımızla ilgilidir.
Çocuklar ise, her ne kadar bizim kadar anı biriktirmemiş olsalar da, duygusal olarak birçok şeyi hissederler. Hem anne babalarının duygularını çekerler, hem de karı-kocanın ilişkisini kopyalarlar. Bu anlamda çocukların annesi, babası ve karı-koca ilişkisi şeklinde 3 ebeveyni vardır diyebiliriz. Bununla birlikte aile içinde veya çevrede maruz kaldıkları olaylara karşı bazı duygusal tepkiler de gösterirler. Tüm bunlar dünyayla nasıl bir ilişki kurduklarını veya kuracaklarını belirler. Bu sebeple sosyal ilişkilerde kendi duygumuzu anlama ve diğerinin duygusunu da fark etme, bununla birlikte tüm karmaşık süreçleri dengeleyebilmek önemlidir.
Okul öncesi dönem ise sosyal beceri gelişimi için oldukça önemlidir. Çocuk okul öncesi bir eğitim aldığında hem sosyal hem de duygusal gelişimi büyük oranda etkilenir. Çünkü başkalarıyla ilişki halindeyken birçok sosyal ve duygusal duruma maruz kalır ve baş etme becerisi geliştirirler.
İLİŞKİ KURMAYI NASIL ÖĞRENİRİZ?
İlişki kurmak ilk bakım verenlerimiz aracılığıyla öğrendiğimiz bir şeydir. İlk ilişki annenin memesiyle başlar. Bebek ilk doğduğunda ne anneyi bilir, ne de çevreye dair bir başka şeyi. Tek bir şey bilir, o da meme. Fakat memeyi de meme olarak bilmez. Kendinden bir parça olarak bilir. Bebeğin emdiği şey ise sadece süt değildir, bebek duyguyu da emer. Anneye ait hangi duygular varsa, iyilerini de kötülerini de emer. Bu sağ beyinler arasında görünmeyen irtibatla ilgili bir şeydir. Eğer meme (anne) doyurucu, besleyici, kapsayıcı, ihtiyacını ihtiyacı kadar gidericiyse bebek dünyayla daha olumlu bir ilişki geliştirir. Fakat ihtiyacından fazlası veya azı veriliyorsa, zoraki, kerhen veriliyorsa veya annenin kendi hayatında içinde bulunduğu duygusal durum zorlayıcıysa bebek ona göre bir ilişki kurar. Bazen annelerin sütü gelmez. Anneler kendini suçlar, eksik görür. Burada mevzu sadece süt değildir. Annenin duygusal olarak kapsayıcılığından bahsediyoruz. Ve “yeterince iyi” oluşundan bahsediyoruz. Bazı şeyleri yanlış da yapsa eksik de yapsa elinden geleni elinden geldiği kadar yaptığı duygusuyla davranmasından bahsediyoruz. İşte temel mesele budur, annenin kendini yeterli hissetme duygusu.
Özetle, dış dünyayla kurduğumuz ilişki annemizle kurduğumuz ilişkiden etkilenir. Anne-bebek bağlanması nasıl gerçekleştiyse, dış dünyayla, arkadaşlarla, diğer şeylerle bağlanma da öyle gerçekleşir. Burada bağlanma stilleri ve nesne ilişkileri büyük rol oynar.
SOSYAL BECERİ ZORLUĞU NASIL GÖRÜNÜR?
En temelde bir ilişki başlatma veya sürdürmede zorlanma olarak görünür, diyebiliriz. Peki, çocuklardan ne bekleriz? Sağlıklı olan nedir ki, eksikliği/zorluğu ne olsun?
Okul Öncesi Dönem (3 – 6 Yaş):
- Oyun başlatabilmek
- Bir oyuna dahil olabilmek
- Kendi duygularını fark etmek ve diğerinin duygusunu anlayabilmek
- Öz düzenleme ve duygu düzenleme yapabilmek
İlkokul Dönemi (6-11 Yaş):
- Arkadaş edinmek
- Sınıfta parmak kaldırmak, etkinliklere katılım gösterebilmek
- Grup olabilmek ve çoklu ilişkiler kurabilmek
- Çatışma çözmek
- Derslere katılım gösterebilmek ve sosyal organizasyonlarda yer edinebilmek
- Akademik başarının çocuğun potansiyeline uygun olması
- Kendi duygusunu fark etmek ve diğerinin duygusunu anlayabilmek
- Öz düzenleme ve duygu düzenleme yapabilmek
Ergenlik Dönemi (12+)
- Ergenlikte akran ilişkileri esastır. Akranlarıyla arkadaşlık kurabilmek
- Toplumda var olacağı sosyal kimliğe dair denemeler yapmak
- Flört/sevgili denemeleri yapmak
- Arkadaşlığın bir tercih olduğunu, reddedilmenin de normal olduğunu bilmek
SOSYAL BECERİ EKSİKLİĞİNDE ANNE BABALAR NE YAPMALI?
- Çocuğunuzun duygu düzenleme becerisi geliştirmesine yardımcı olun. Kendi duygularını tanıması ve karşısındakinin duygusunu da okuyabilmesi önemlidir.
- Çocuklarınıza arkadaşlık seçiminin bir tercih olduğunu, zarar gördüğü yerde değiştirebileceğini öğretin.
- Sosyal ortamlarda çocuklarınıza eleştirel ya da baskıcı bir tutum uygulamayın.
- Çocuklar en iyi kopyalayarak öğrenir. Siz yeni insanlarla tanışmak, yeni yerler keşfetmek, yeni şeyler denemek konusunda ne kadar meraklı olursanız, bu duygunuz çocuğunuza da geçecektir.
- Baş edemediğiniz noktalarda bir uzmandan destek almayı ihmal etmeyin.
Sümeyye Üstün
Psikolojik Danışman
BİR YORUM YAPIN 0