İnsülin nedir? İnsülin direnci diyeti nasıl yapılır?

İnsülin direnci günümüzde kilo problemi yaşayanlarda ilk önce baş gösteren sağlık sorunlarındandır. Şeker hastalığının sinyalini veren insülin direnci nedir? İnsülin direnci nasıl düşürülür? İnsülin direnci olanlar nasıl beslenmeli? İşte, insülin direnci diyeti...

“Su içsem yarıyor” mu diyorsunuz? Ne yaparsanız yapın kilo veremiyor musunuz? Bu durum pek çok ciddi sağlık sorununa neden olabilen insülin direncine işaret ediyor olabilir. Peki insülin direnci nedir? Nasıl hesaplanır? Tedavi yöntemleri nelerdir?

İnsülin Direnci Nedir?

İnsülin; kas, yağ ve karaciğer gibi kan şekerini kullanan dokulara şekerin alınması ve kullanılmasını sağlayan, Pankreastan salgılanan şeker metabolizmasını düzenleyen bir hormondur. Dokularda insülin direnci varsa şekerin dokulara alınıp, kullanılması, yakılması zor olur. Bu durum daha çok insülin salınmasına yol açar. Normal şartlarda vücut şekeri 1 ünite insülin ile kontrol altına alabiliyorken insülin direnci olan hastalarda vücut 2-3 ünite insülin salgılamak durumunda kalır.  İnsülin direnci arttıkça, şeker kontrolünü sağlamak için insülin de artmış olur. Bu da vücutta gereğinden fazla insülin salgılanması anlamına gelir.

İnsülin direnci, sağlıklı beslenmenize ve spor yapmanıza rağmen kilo almanıza sebep olarak gösterilebilir. Çünkü fazlasıyla salgılanan insülin, alınan gıdaların yağ olarak depolanmasına sebep olur. Giderek daha çok salgılanmak zorunda kalınan insülin zaman içinde pankreası yorar. Bu durum da zamanla pankreas yetmezliği ve diyabet hastalığına kadar gidebilen ciddi bir sorun çıkarabilir.

İnsülin Direnci Belirtileri

İnsülin direnci, tip 2 diyabet, hipertansiyon, lipid yüksekliği, polikistik over sendromuna eşlik eder. İnsülin direnci ile ilişkili metabolik durumun değerlendirilmesinde, açlık ve tokluk kan şekeri, HbA1c değerleri bakılmalıdır. Gerekli durumlarda şeker yükleme testi (oral glikoz tolerans testi)  yapılabilir.

İnsülin direncine sahip olan hastaların bel çevreleri çok önemlidir. Bel çevresi kadınlarda 80cm, erkeklerde 94cm üzerinde olan bireylerde;

Açlık kan şekeri 100mg/dl’den yüksekliği

Kan basıncı 130-85mmhg üzeri veya hipertansiyon tanısı ile antihipertansif ilaç kullanımı

Trigliserid düzeyi 150mg/dl’nin üzeri veya HDL-kolesterol(iyi kolesterol) kadınlarda 50mg/dl erkeklerde 40mg/dl’den düşüklüğü gibi kriterlerinden en az ikisi mevcut ise insülin direnci varlığı kabul edilerek değerlendirme yapılmaktadır.

İnsülin direnci olan kişilerde;

• Yemeğin ardından yenilen tatlının kişiye aşırı derecede ağırlık hissi ve uyku hali yaratması
• Yemek sonrası ellerin titremesi ve terlemesi, bu durum şekerin düştüğünü göstermektedir.
• Sürekli açlık hissi
• Hızlı kilo alınması
• Yorgunluk hissi
• Sık tatlı tüketme ihtiyacı
• Bel çevresinde giderek genişleme
• Boyun ve koltuk altı bölgelerinde esmerleşme
• Karaciğerde yağlanma
• Kadınlarda düzensiz regl dönemleri

Bu gibi semptomlar insülin direnci olmasına işaret eder. İnsülin direnci belirtilerini fark eder etmez mutlaka bir endokrinoloji ya da dahiliye uzmanına başvurulmalıdır.

İnsülin direncinin görülme sebebi nedir?

İnsülin direnci genetik olması ile birlikte hareketsiz yaşam tarzı ve sağlıksız beslenme sonucunda oluşur. Özellikle ofis ortamında hareketsizlik ve fast food tüketimi kişileri obezite ile karşı karşıya getirmektedir. Fazla kalorili besinleri hızla tüketme sorunu, hareket azlığı ile birleşince bel çevresi yağlanmasını kaçınılmaz hale getirmekte; bu da insülin direnci sendromunun başlamasına neden olmaktadır. 

İnsülin Direnci Nasıl Hesaplanır?

Kişi insülin direncinin olup olmadığını günlük rutinini sorgulayarak da anlayabilir. Buna göre bireyin kendinize sorması gereken sorular şunlardır;

• Fast food; çerez, cips, patlamış mısır tarzı besinleri tüketiyor muyum?
• Tansiyonum 140-90 üzerine çıkıyor mu?
• Düzenli spor veya egzersiz yapmama rağmen kilo vermemde problem oluyor mu?
• Bel kalınlığım fazla mı?
• Ailemde; diyabet veya kalp hastası, tansiyon yüksekliği, polikistik over hastası ve şişman birey var mı?
• Yemek sonra konsantrasyon güçlüğü, dengesizlik ve baş ağrısı yaşıyor muyum?
• Kolesterolüm yüksek mi?
• Ani olarak şeker yeme isteğim oluyor mu?
• Her yemekten sonra yorgunluk ve uyku hali hissediyor muyum?
• Açlık kan şekerimde yükseklik tespit edildi mi?
• Haftada 2 kereden az mı egzersiz yapıyorum?

Bu soruların cevabı evet ise insülin direnciniz var demektir. Oluşabilecek rahatsızlıkları ve kilo alımını durdurabilmek adına doktorunuza görünmeniz gerekir.

İnsülin Direnci Tedavisi

İnsülin direncinde beslenmenin yeri çok önemlidir. İnsülin direnci tedavisinde ilk adım yaşam tarzında değişiklik yapmaktır. Sağlıklı beslenme, egzersiz yapma ve düzenli uyku düzeni önemlidir. İnsülin direncine uyumlu diyet programları uygulanmalıdır. İnsülin direnci tedavisinde tıbbi beslenme tedavisi; bireyin yaşı, cinsiyeti, fiziksel aktivite ve yaşam şekline göre kişiye özgün olarak belirlenir.

 İnsülin direnci diyeti tüm besin değerlerini dengeli bir şekilde içermelidir. Vücut ağırlığının 6 ayda yaklaşık %5-10’unun azaltılması hedeflenmelidir. Bireyin günlük mevcut kalori alımı hesaplanmalı ve ortalama 400-600 kcal azaltılmalıdır. Haftalık 0.5-1kg ağırlık kaybı hedeflenmelidir. Diyeti devamlılığı için lezzetli bir program hazırlanmalıdır. Program 4-6 öğünden oluşmalıdır. Günlük protein alımı toplam kalorinin %20-35’ini oluşturmalıdır. Proteinin yeterli miktarda alınması tokluk hissi ve yağsız vücut kitlesini koruması açısından önemlidir. Günlük kalorinin %25-35’i de yağlardan alınmalıdır. Günlük kalorinin %50-65’i de karbonhidratlardan alınmalıdır.

Sporun insülin direncine faydası nedir?

Düzenli spor yapmak ve kilo vermek insülin direncini kıran en önemli faktörlerdir. Düzenli ve etkili spor yapanlarda insülin direnci, çok nadir genetik hastalıklar dışında olmaz. Spor yaparken dikkat edilmesi gereken bazı hususlar da vardır. Yeterli kalp hızı artışına erişilmeli, hareketler arasında gereğinden fazla mola verip vücudu soğutmamalı, kişiye uygun spor yapılmalıdır. Beslenmede olduğu gibi egzersiz de kişiye özgü olmalıdır.

İnsülin direnci başka hastalıklara sebep olabilir mi?

İnsulin direncinin yüksekliği; yemek borusu, kalın bağırsak, safra yolları, pankreas, meme, rahim, yumurtalık, prostat, böbrek, mesane, tiroid ve lenf kanseri riskini artırdığı yapılan birçok bilimsel çalışmada gözlemlenmiştir. Ayrıca insülin direnci, şeker hastalığı, inme, kalp damar hastalıkları, ateroskleroz, hipertansiyon, karaciğer yağlanması, lipid yükseklikleri, polikistik over hastalığı ve infertilite gibi birçok hastalık için suçludur. Alzheimer (bunama) ile insülin direnci arasında bağ olduğu da saptanmıştır. Metabolik sendrom, insülin direnci, kan insülin yüksekliği, şişmanlık, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği ve koroner damarlarda tıkanıklık gibi çok ciddi problemlerle birlikte seyreder.

İnsülin direnci diyeti nasıl yapılır?

İnsülin direncinin kilo vermeyi zorlaştırdığı doğru. İnsülin direnci olanlar daha çok acıkır, hafif bir hareketle hemen yorulur. Ancak sabırla uygulanan sağlıklı bir beslenme programı ve düzenli yapılan spor programı ile zamanla bu zorluk yenilebilir, insülin direnci kırılır. 

Uzman Doktor Canan Karatay’ın insülin direnci olan kimseler için vermiş olduğu diyet listesi;

Sabah Kahvaltı;

2 adet tam boy ceviz

Bol yeşillik

8-10 adet zeytin

1 kibrit kutusu peynir

Öğle Yemeği;

7-8 kaşık sebze yemeği

Bol yeşillikli salata

Bir kase yoğurt

Akşam Yemeği;

1 porsiyon balık-hindi-tavuk ya da köfte

Bol yeşillikli salata

Ara Öğünler;

Bitki çayları tüketilmelidir.