Arapça aslı bey'at olan biat kelimesini İslam hukuku çerçevesinde ele aldık. Genellikle Arap milletinin ticari ve siyasi mecralarda teyit amaçlı yaptıkları el sıkışma adetine bey'at denmişti. Peki biat ne demektir? Biat kelimesin anlamı nedir? İşte biat kelimesiyle ilgili tüm detaylar...
Günlük dilde çokça karşımıza çıkan 'biat' kelimesinin Arapça aslı bey'attır. Bey'at "satmak; satın almak" mânasındaki bey‘ masdarına bağlı olarak "yöneticilik tevdi etmek, birinin yöneticiliğini benimsemek" manasında kullanılmıştır. Akid olarak ele alındığında devlet başkanını belirleme ve İslam hukuku çerçevesinde, bağlılık gösterme anlamlarına da gelir. Genellikle Arapların bir işin sonucunda teyit amaçlı yaptıkları el sıkışma eylemine de denir. Kur'an-ı Kerim'de bey'at kelimesi geçmese de beraberindeki bey' kökünden türeyen mübayaa masdarının türevi olan biatlaşma, getirdiği emir ve yasaklarda peygambere itaat arzetme ve bu konuda ahidleşme anlamında kullanılmıştır.
HZ. MUHAMMED (SAV) ZAMANINDA BİAT NASIL YAPILIRDI?
Biat, Hz. Peygamber (SAV) döneminde daha çok dini hükümlere bağlı kalmak ve Resulullah'a itaat etmek anlamında kullanılmaktaydı. Ebu Bekir'in halife seçilmesinden itibaren sonraki aşamada biat kelimesi, siyasi bir mahiyet kazanmış; bir devlet başkanını seçme yahut seçilmiş veya makama herhangi bir yolla gelmiş devlet başkanına bağlılık gösterme anlamına dönmüştür. Gerek dört halife döneminde gerekse sonrasında bu uygulamalar kurumun teorik esasları çerçevesinde önemli rol oynamıştır.
BİAT ETMENİN UNSURLARI VE ŞARTLARI NELERDİR?
Biat akdinin unsurlarından birisi, bir yanda halife bir tarafta da biat eden kimseler olmak üzere iki taraflı olmasıdır. İslam hukukçuları, devlet başkanında bulunması gereken şartlar üzerinde durmuşlardır. Bunlar şartlar;
- Müslüman olmak
- Adil olmak
- Bedenen ve ruhen sağlıklı olmak
- İctihad derecesinde ilim sahibi olmak
- Erkek olmak gibi.
İkinci unsur olarak tarafların halife seçme ve seçilme konusunda iradelerini ortaya koymalarıdır. Biat sunumunda irade beyanının sözlü olması şart değildir, uygulamada bu beyan daha çok el sıkma şeklinde ortaya konmuştur.
BİATIN ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Biatın çeşitleri ikiye ayrılır;
- Bunlardan birincisi, ehlü’l-hal ve’l-akdin gerekli şartlara sahip bir kimseyi devlet başkanı olarak belirledikleri seçim biatıdır. Sınırlı sayıda kimselerin katılmasıyla buna "bey'atü'l-hâssa" da denmektedir. Hz. Muhammed (SAV)'in vefatından sonra Ebû Bekir’in halife olarak seçilmesi için yapılan biat bu türdendir.
- Biatın ikinci türü de seçim veya başka bir yolla devlet başkanlığını elde etmiş bulunan kimseye bağlılık sunmak şeklidir. Çok sayıda kimsenin katılmasından dolayı buna "bey'atü'l-âmme" de denilmiştir. Hilâfetin zorla ele geçirilmesi durumunda halkın yapmış olduğu biat bu gruptadır.
BİATIN SONUÇLARI NELERDİR?
Biat, hukuki yönü itibariyle alım satım, vekâlet ve hibe gibi çeşitli akidlere benzetilmesine rağmen kendisine has sosyopolitik akiddir. Gerekli şartları taşıyan bütün Müslümanlar için vâciptir. Ayrıca gerçekleştirilmiş sahih bir biat akdine vefanın hükmü de budur.
Bu hususta Allah (c.c) Fetih Suresi'nin 10. ayetinde şu şekilde buyurmuştur:
"Sana bi'at edenler, aslında Allah'a bi'at etmişlerdir. Allah'ın eli onların eli üzerindedir. Kim bağlılığını bozarsa ancak kendi aleyhine bozmuş olur. Kim de Allah'a verdiği söze bağlı kalırsa, Allah, ona büyük bir ödül verecektir."
إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ فَمَن نَّكَثَ فَإِنَّمَا يَنكُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَمَنْ أَوْفَى بِمَا عَاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا
"İnnellezine yubayiuneke innema yubayiunallah, yedullahi fevka eydihim, fe men nekese fe innema yenkusu ala nefsih, ve men evfa bi ma ahede aleyhullahe fe se yu'tihi ecren azima."
BİR YORUM YAPIN 0