İslam tarihi boyunca birçok kişi mehdilik iddiasıyla ortaya çıkmış ve insanların kafasını bulandırmıştır. Ancak mehdi inancının kökeni İslami bir köken değildir. Zaman zaman bazı kimselerin ortaya çıkıp mehdi olduğu iddiaları dolayısıyla mehdinin ne olduğu merak edilmiştir. Peki, dini anlamda mehdi ne demek? Günümüzde mehdi çıkması mümkün müdür? Kimlere mehdi denir?
Sözlükteki karşılığı "hidayete erdirilmiş, kendisine doğru yol gösterilmiş kişi" olan mehdi kelimesi, dünyanın son zamanlarında, kıyametten önce ortaya çıkıp doğru inancı ve adaleti yeryüzüne hâkim kılacağına inanılan kurtarıcı demektir. Büyük dinlerde söz edildiği gibi ilkel dinlerde de kendisine yer bulan mehdi inancı, tarih boyunca birtakım siyasi hareketlerin kaynağını oluşturmuştur. Kavramın içeriğinde ahir zaman, hükümdarlık, dini yenileme, kurtarıcılık gibi ana özellikler bulunur. Peki, dini anlamda mehdi ne anlama gelir? Kimlere mehdi denir? Günümüzde mehdi gelmesi mümkün müdür?
Hidayet kökünden türeyen mehdi, Kuran'da yer almaz. Hidayet ise yalnızca Allah'a, Kuran'a ve Peygamberlere atıfla kullanılmıştır. Kimi sahih olmayan rivayetlerde belirtildiğine göre dünyanın ömründen bir gün bile kalsa Allah bu günü uzatıp mutlaka bir mehdî göndereceği söylenmektedir. Hz. Hasan veya Hüseyin’in neslinden gelecek olan bu kurtarıcının adı Resûl-i Ekrem’in adına, babasının adı da onun babasının adına uygun olacak ve zulümle dolu olan dünyayı adaletle dolduracaktır. Beş, yedi veya dokuz yıl hüküm sürüp bütün Müslümanları hâkimiyeti altına alacak, iktidarı sona erince de kıyamet kopacaktır. Ancak bu rivayetlerin râvileri (rivayeti aktaranları) güvenilir bulunmamıştır.
Mehdi nitelemesi ilk defa Hassan b. Sabit’in bir şiirinde Hz. Peygamber’e yönelik kullanışmış, daha sonra ise siyasi bağlamda Emevi halifeleri için kullanılmıştır. Mehdi inancı, Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilmesinin ardından Kâ‘b el-Ahbâr’ın Yahudilik’ten İslâm dinine taşıdığı sanılan rivayetlerin etkisiyle ortaya çıktığı ve hilâfetin Ali b. Ebû Tâlib’in soyundan gelenlere ait bir hak olduğunu savunan gruplar arasında yayıldığı tespit edilmiştir. Yehudilik ve Hıristiyanlıkta etkin olan bu fikir, özellikle Hıristiyanlarda İsa Mesih'in ölmediği ve kıyametten önce yeryüzüne gelip insanları kurtaracağı inancı şeklinde ortaya çıkar. Şii mezheplerde yayılan Ca‘fer es-Sadık’ın vefatından sonra onun ölmediğine ve mehdî olarak bir gün zuhur edeceğine yönelik inanç, Sünni Müslümanlar arasında da yayılmaya başlanmıştır. Özellikle Emevi ve Abbasi halifelerinin, iktidarlarını güçlendirmek adına hadis uydurdukları tespit edilmiştir.
MEHDİ İNANCI MÜSLÜMANLAR ARASINDA NEDEN YAYILDI?
Birçok toplumda kendisine yer bulan Mehdi mefhumu, bir tür sığınma mekanizması olarak işlev gösterir. Özellikle sosyal şartların bozulup zulmün arttığı dönemlerde halk bir kurtarıcı beklentisi içine girip bunu dini öğelerle süslemiştir.
Mehdi anlayışı Yahudilik, Hıristiyanlık ve Maniheizm gibi dinlere ait bir inanç olup Yahudi kökenli Kâ‘b el-Ahbar ile Vehb b. Münebbih tarafından Hz. Peygamber’e atfedilen rivayetler yoluyla Müslümanlar arasında yayılmıştır. Nitekim mehdi kelimesi, mesih kelimesinin Arapça karşılığı olarak ortaya çıkmıştır.
Mehdilik, iktidar mücadelesi çerçevesinde ortaya atılmış siyasi bağlamı güçlü bir kavramdır. Önce aşırı Şia (Galiyye) ve ardından mutedil Şia ve beraberinde Sünniler tarafından İslâm dinine mal edilmiş siyasî kökenli bir inançtır.
KİMLERE MEHDİ DENİR?
Tarih boyunca yenilen ya da çöküş içinde olan toplumlar bir moral kaynağı olarak mehdilik inancına sığınmıştır. Çeşitli Şii mezheplerinde ve tasavvufta yer bulan bu inanç, belli bir sülâleden belli vasıf ve yeteneklere sahip bir mehdinin kıyametten önce yeryüzüne geleceğini ve Müslümanları kötü durumdan kurtaracağını belirtir. Bu kişiyi de "Sahibuzzaman" olarak nitelerler ki bu kişi on ikinci imam Muhammed b. Hasan el-Mehdî’dir.
Kâdı Abdülcebbar, İbn Haldun, M. Reşid Rıza, Ahmed Emin, Ferid Vecdi, Abdullah es-Semman ve Abdullah b. Zeyd gibi birçok İslam alimi, mehdi ile ilgili rivayetlerin zayıf ve güvenilir olmayan özelliklerinden olayı, mehdi inancını kabul etmezler. Buna göre mehdi ile ilgili rivayetler uydurmadır.
Bazı çağdaş alimler, mehdi inancını kabul etmemekle birlikte, müceddid kişilerin mehdi olarak nitelenebileceği kanaatini taşır. Yani, dinî hayata canlılık getiren ve getirmeye devam edecek olan bazı seçkin kişilerin mehdî veya müceddid olarak nitelenebileceğini söylemektedirler.
Mehdi inancı İslam dininde sahih bir inanç olarak telakki etmemiştir. Hatta, İslam tarihi boyunca birçok olumsuzluğun, siyasi karmaşanın ve fitnenin kaynağı olarak kendini göstermiştir. Siyasi iktidarı amaçlayan birçok kişi, mehdilik iddiasıyla ortaya çıkarak, Müslüman toplumun birlik ve beraberliğini bozmaya yeltenmiştir.
BİR YORUM YAPIN 0