Nobel Ödülü’ne layık görülmeyen bilim dünyasına yön veren 5 büyük keşif

İsveç Kraliyet Bilimleri Akademisi olarak bilinen Nobel Ödülleri’ne layık görülmeyen ancak tüm dünya tarihine yön veren 5 büyük bilimsel keşif

İsveçli sanayici ve dinamitin mucidi kimyager Alfred Nobel tarafından başlatılan ödül töreni her yıl fizik, kimya, biyoloji, tıp ve fizyoloji alanlarında büyük başarı gösterenlere verilir.

İsveç Kraliyet Bilimleri Akademisi, İsveç Akademisi, Norveç Nobel Komitsi ve Karolinska Enstitüsü tarafından her yıl düzenlenmektedir.

NOBEL'E LAYIK GÖRÜLMEYEN 5 BÜYÜK KEŞİF

Ancak Nobel Ödülü’ne layık olan ancak ödül alamayan 5 büyük keşif var. Bilim tarihinde büyük keşifler olarak nitelendirilen ancak Nobel’e aday gösterilemeyen tıp tarihine damga vuran keşiflerin başında ‘İlk insan genomu’ gelmektedir.

İLK İNSAN GENOMU

Nobel Ödülü’ne aday gösterilen ancak 1990 yılında başlayarak 2003 yılında tamamlanan ‘insan genom haritası’ ödül alamadı.

Keşif İngiltere, Amerika, Fransa, Japonya, Çin, Almanya’dan katılan binlerce araştırmacının yer aldığı uluslararası bir konsorsiyumu içeriyordu.

Biyoloji ve tıp alanında geniş yankı bulan keşif sonrasında Nobel Ödülü kazanamamıştı. Ancak ödül alamama sebebinin ise keşifte yer alan insan sayısının fazlalığı olarak değerlendirildi ve 1895 yılında koyulan kurala göre her ödülden en fazla 3 kişiye verilebileceği, bilim adamlarının işbirliği ödül alamamanın önünde engel olduğu belirtildi.

OBEZİTE TEDAVİSİ

Çağımızın en büyük hastalıklarından olan aşırı kilo alma hastalığı olarak bilinen obezite ise son birkaç yıldır glukagon benzeri peptit 1 (GLP-1) adı verilen bir hormonu taklit eden zayıflama ilaçları tüm dünyada geniş yankı buldu.

1990 yılından bu yana artan obezite oranı sonrasında kan şekerini düşüren, iştah azaltan ilaçlar tip 2 diyabeti gibi durumların tedavisinde kullanarak büyük çığır açtı.

Semaglutid adındaki ilacın bilim insanları Svetlana Mojsov, Dr. Joel Habener ve Lotte Bjerre Knudsen tarafından geliştirilmesi sonrasında Nobel ödülü alamadı. Rockefeller Üniversitesi biyokimyacı ve araştırmacı profesörü Mojsov, Hardvard Tıp Fakültesi endokrinolog ve tıp profesörü Habener, ilacı geliştirdi ve milyonlarca insanın tedavisi için ilacı piyasaya sürdü. Profesörler ise 2024 yılında Lasker DeBakey Klinik Tıbbi Araştırma Ödülü’nü kazanabildi.

KANSERE NEDEN OLAN GENLER

Çağımızın yeni hastalığı olarak bilinen ve henüz tedavisi bulunamayan kanser hastalığına Wahington Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde genom bilimleri profesörü olan Mary-Claire King insanlar ve şempanzeler arasındaki genetik farklılıkları araştırdığı sırada meme kanserine ilişkin çok çarpıcı bir keşif gerçekleştirdi.

King 17 yıl boyunca BRCA1 genindeki mutasyonunun yumurtalık ve meme kanserlerinde büyük bir rol oynadığını tespit etti. 1970 yılından buyana kalıtsal olduğu düşünülen meme kanserine yakalanma riskinin yüksek olduğu kadınların belirlenmesinde büyük rol oynadı.

BAĞIRSAK MİKROBUNUN SIRRI ÇÖZÜLDÜ

Vücudumuzdan bulunan trliyonlarca mikrop, bakteri, virüs ve mantarlar yaşamaya devam ederken çoğunluğu bağırsaklarda bulunan mikropların vücudumuzla nasıl etkileşime girdikleri keşfedildi.

Washington Üniversitesi St. Louis Kampüsünde Dr. Robert J Glaser ve Biyolog Dr. Jeffret Gordon insan bağırsaklarındaki mikropların insan sağlığını nasıl şekillendirdiğini üzerinde araştırmalarını tamamladı. Bağırsak mikroplarının 200 milyon çocuğun hayatını etkileyerek yetersiz beslenme düzenlerine ilşkin gıda müdahaleleri geliştirdi.

YAPAY ZEKA DÖNÜŞTÜRÜCÜ

Günümüz teknoloji çağının gelişmesiyle birlikte yapay zeka da sık sık kullanılmaya başlandı. AlphaFold Protein Yapı Veritabanı'nın Google DeepMind mucitleri olan Demis Hassabis ve John Jumper, 2 milyondan fazla kişinin kullandığı aminoasit dizilerindeki proteinlerin 3 boyutlu veritabanını çözen yapay zeka programı geliştirmeyi başardı.

Protein yapılarının ‘Google araması’ gibi görerek öngörülen modellerini çıkartabilen program 61 milyon bilimsel makalede yer aldı.

Jumper ve Hassabis, 2023 Lasker ve Breakthrough ödüllerini kazanan ikiliye Nobel ödül vermedi. Nobel komitesi ise ödül vermemesinin nedenini ise çalışmanın çok erken olduğunu belirterek, "Bazıları böyle bir ödül için henüz çok erken olabileceğini, çalışmanın çok yeni olduğunu ve yapay zekanın bilimsel araştırmalara uygulanmasının tamamen yeni bir alan olduğunu ileri sürdüler" dedi.